رشد بوروکراسی در ایران پس از انقلاب (1357)

بوروکراسی از عناصر اصلی دولت مدرن و بخش لاینفکی از آن محسوب می شود که امروزه به صورت یکی از مهمترین مفاهیم دانش اداری و سیاسی در آمده وباعث شده است بحث پیرامون بوروکراسی در ادبیات علوم سیاسی از اهمیت ویژه ای برخوردار گردد. در این میان یکی از اصلی ترین مباحث ، بررسی عوامل موثر بر رشد بوروکراسی و به شکل خاص تأثیر انقلاب اسلامی بر آن می باشد.در این میان نظریه های مارکس، وبر و توکویل در مبحث بوروکراسی به عنوان یک پدیده سیاسی و اقتصادی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ تا آنجا که به مارکس مربوط می شود او استدلال می کند که در آخرین مرحله انقلاب ، بوروکراسی که یک وسیله طبقاتی است در جامعه ای که فاقد طبقات اجتماعی است نمی تواند وجود داشته باشد. در آن سو توکویل براساس انقلاب فرانسه نشان می دهد که یکی از نتایج عمده انقلابها افزایش قدرت دولتی، قطع نظر از اندیشه و خواست انقلابیون است. وبر نیز به صورت ضمنی استدلال می کند که کاریزما نهاد ستیز است و وجود کاریزما مانعی برای شکل گیری بوروکراسی است و تحت سلطه قانونی، بوروکراسی شکل می گیرد. بوروکراسی در ایران باستان نیز مانند دیگر امپراتوریهای بزرگ دنیای قدیم وجود داشته است وامپراتوری هخامنشی نوعی سیستم متمرکز اداری ایجاد کرد که بعدها این دیوان سالاری توسعه داده شد و در زمان پهلوی به صورت بازیگر سیاسی اصلی در آمد وعامل کلیدی برای حفظ رژیم پهلوی بود با توجه به انقلاب اسلامی سال1357 و ایجاد بوروکراسی مدرن در ایران به این سوال اصلی می رسیم که انقلاب اسلامی چه تأثیراتی بر بوروکراسی ایران داشته است؟ و به عبارت دقیق تر باعث رشد یا به عکس باعث تضعیف آن شده است . این رساله نشان می دهد که انقلاب اسلامی سال 1357 به چندین طریق باعث رشد بوروکراسی در ایران شده است. در اولین شیوه، انقلاب از طریق افزایش نقش دولت در اقتصاد و یا دولتی تر کردن اقتصاد باعث رشدبوروکراسی شده است .همچنین انقلاب از طریق نهاد سازی سیاسی ، مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام ، وزارت تعاون و وزارت جهاد سازندگی در رشد بوروکراسی موثربوده است. در سومین شیوه انقلاب از طریق نهاد سازی در حوزه نظامی مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی باعث رشد بوروکراسی شده است . با این وجود بر اساس یافته های رساله وجود دولت رانتیر به عنوان عاملی تقویت کننده و تسهیل کننده در جهت رشد بوروکراسی در ایران عمل نموده است